Behouden KNSM-gebouwen 1

Als we met de wijzers van de klok het eiland over gaan komen we eerst bij bedrijfsverzamelgebouw Loods 6. In de tijd van de KNSM was dit het zenuwcentrum van de maatschappij in de haven, een grote havenloods waar de grote schepen uit de West af meerden, de bagage afgehandeld werd en waar zich op de bovenverdieping een wachtkamer voor eersteklas-passagiers – de Kompaszaal – bevond. In 1956 vond de directie van de KNSM deze ruimte niet meer passend in de tijd. Zij gaf Johan van Tienhoven, een architect die ruime ervaring had met het ontwerpen van scheepsinterieurs, opdracht tot een nieuw inrichtingsplan. Dat kreeg veel waardering.

De glasvensters in de zaal zijn van de glaskunstenaar Lex Horn, de wandschildering van Cuno van den Steene, de mozaïeken in de hal beneden van Dick ten Hoedt. Over de naam Kompaszaal lopen de meningen uiteen. Sommigen zeggen dat deze ontleend is aan het Kompaseiland tegenover Loods 6, waar de schepen nadat zij van de werf kwamen hun kompas goed stelden. Anderen denken dat de naam ontleend is aan het kompas dat vroeger in de zaal hing en nu te vinden is in het Scheepvaartmuseum in Rotterdam. De Kompaszaal werd ook in die tijd al een plek voor feesten en partijen.

Nadat de KNSM in 1979 van het eiland verdween werd de Kompaszaal in 1984 gekraakt. De krakers, waaronder Alice Roegholt, de huidige directeur van Museum ’t Schip, stichten er het Open Haven Museum. Dit organiseerde in de jaren tachtig tentoonstellingen, congressen over de toekomst van het havengebied en er vonden debatten plaats, waar de Bewonersgroep Oostelijk Havengebied haar invloed op de planvorming uitoefende.

In september 1987 werd het gebouw in beheer genomen door  de Stichting Kunstwerk Loods 6, die het pand huurde van de gemeente Amsterdam. Het is een verzamelgebouw voor kunstenaars en creatieve ondernemers. In de onderste laag kwam ruimte voor winkels en ateliers. De eerste bewoners herinneren zich nog de pioniers Albert Heijn (op de plek waar daarna Pilat en Pilat zat, tegenwoordig Sissy Boy) met een grote voorraad schoonmaakmiddelen, waar de eerste bedrijfsleider een grote wijnproeverij organiseerde.

“Na het vertrek van Alice Roegholt ging het bergafwaarts met het Open Haven Museum. Het beleefde onstuimige tijden voor het in 2002, na jaren van bestuursconflicten, failliet ging. Stichting Kunstwerk Loods 6 besloot om het beheer van de Kompaszaal over te nemen en het verleden zo goed mogelijk te respecteren. De Kompaszaal werd gebruikt als kantine van Loods 6, waar ook geïnteresseerde bezoekers konden lunchen met uitzicht op het IJ. Op de benedenverdieping werd een tentoonstelling ingericht gewijd aan de architectuur van het KNSM-eiland, en het oude oorlogsmonument van de KNSM heeft zijn bestemming gevonden bij de ingang van de Kompaszaal.” (bewerkt citaat uit: De Kompaszaal, blz. 44)

Evenals Loods 6 werd het naastgelegen Douanegebouw verbouwd tot een woon-/bedrijfsgebouw door architectenbureau Villanova. Oorspronkelijk was het douanegebouw met de vertrekhal verbonden met loopbruggen waarover de passagiers naar het Douanegebouw liepen om vervolgens aan boord van het schip te gaan.

De kraan die naast Loods 6 staat is van Figee en stamt uit 1957. Het is de enige kraan die is overgebleven. Voor het behoud van de kraan is vurig gestreden.  Tegenwoordig is het onder naam The Crane een bed en breakfast voor welvarende reizigers (ca. 350 euro per nacht.) De geschiedenis van de herontwikkeling start in 2009/2010 met een idee van Peter Bekkers en Pieter de Weerdt om de kraan een nieuwe functie te geven en zodoende voor het gebied en de havenatmosfeer te behouden. De kraan is in Friesland gerestaureerd en verbouwd en stond in 2017 weer op de oude plek.

Scheepslounge aan het IJ, De Kompaszaal, een verhaal van de KNSM en Loods 6. Stichting Kunstwerk Loods 6.